نیتروژن مایع خوراکی چیست و چه کاربردی دارد ؟

سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازنیتروژن مایع خوراکی تماس بگیرید.02146837072 – 09033158778

نیتروژن یکی از فراوان‌ترین عناصر موجود در کره زمین است که حدود ۷۸ درصد از ترکیب جو را تشکیل می‌دهد. این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه در شرایط دمایی معمولی به‌صورت گازی پایدار وجود دارد، اما زمانی که تا دماهای بسیار پایین سرد شود، به حالت مایع در می‌آید. نیتروژن مایع یا Liquid Nitrogen (LN2) ماده‌ای بسیار سرد با دمای تقریبی ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد است که در صنایع مختلف، پزشکی، آزمایشگاهی و حتی صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوع خاصی از این ماده تحت عنوان نیتروژن مایع خوراکی تولید می‌شود که دارای خلوص بالا و استانداردهای ایمنی غذایی است و می‌تواند در صنایع خوراکی و آشامیدنی برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار گیرد.

نیتروژن مایع خوراکی به دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خود، انقلابی در صنایع غذایی ایجاد کرده است. این ماده نه تنها به‌عنوان یک خنک‌کننده فوق‌سریع عمل می‌کند، بلکه در فرآیند نگهداری مواد غذایی، افزایش عمر مفید محصولات، ایجاد جلوه‌های ویژه در سرو نوشیدنی‌ها و حتی تولید بافت‌های خاص در آشپزی مدرن یا گاسترونومی مولکولی (Molecular Gastronomy) نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. در این مقاله، به صورت جامع و علمی به بررسی چیستی نیتروژن مایع خوراکی، ویژگی‌ها، روش‌های تولید، کاربردها، مزایا، خطرات احتمالی و بازار مصرف آن خواهیم پرداخت.

نیتروژن مایع خوراکی چیست؟

نیتروژن مایع خوراکی در اصل همان نیتروژن مایع صنعتی است که اما تحت شرایط خاص تولید و تصفیه شده و استانداردهای لازم برای مصرف در صنایع غذایی را دریافت می‌کند. تفاوت اصلی میان نیتروژن مایع خوراکی و صنعتی در سطح خلوص و کنترل ناخالصی‌ها است. در تولید نیتروژن خوراکی، از تکنیک‌های جداسازی هوا استفاده می‌شود و سپس با عبور گاز از ستون‌های تقطیر جزء به جزء و فرآیندهای خالص‌سازی، ناخالصی‌هایی مانند اکسیژن، دی‌اکسیدکربن و رطوبت به حداقل می‌رسند.

این محصول باید استانداردهای سازمان‌های بین‌المللی مانند FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا)، EFSA (سازمان ایمنی غذایی اروپا) و یا استاندارد ملی ایران در حوزه گازهای خوراکی را داشته باشد تا بتواند برای تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مواد غذایی استفاده شود.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نیتروژن مایع خوراکی

نیتروژن مایع دارای ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی است که آن را برای کاربردهای خوراکی بسیار ارزشمند می‌سازد:

دمای بسیار پایین: حدود ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد که قابلیت انجماد سریع مواد خوراکی را فراهم می‌آورد.

بی‌رنگ و بی‌بو: هیچ تغییری در رنگ و عطر و طعم غذا ایجاد نمی‌کند.

بی‌اثر شیمیایی: واکنش‌پذیری پایین و عدم ایجاد ترکیبات ناخواسته در تماس با مواد غذایی.

تبخیر سریع: پس از تماس با هوا یا غذا به سرعت به گاز تبدیل می‌شود و باقی‌مانده‌ای بر جای نمی‌گذارد.

بی‌خطر بودن در سطح گازی: چون به‌صورت طبیعی در هوا وجود دارد، سمی نیست و از نظر بیولوژیکی بی‌اثر است.

این خصوصیات سبب شده که نیتروژن مایع خوراکی در طیف گسترده‌ای از صنایع غذایی مورد استفاده قرار گیرد.

روش تولید نیتروژن مایع خوراکی

نیتروژن مایع خوراکی از هوا تولید می‌شود، چرا که نیتروژن بخش اصلی جو را تشکیل می‌دهد. فرآیند تولید شامل مراحل زیر است:

فشرده‌سازی هوا: ابتدا هوا با کمپرسورهای قدرتمند تحت فشار بالا قرار می‌گیرد.

خالص‌سازی اولیه: ناخالصی‌هایی مانند گرد و غبار، بخار آب و دی‌اکسید کربن از هوا جدا می‌شوند.

خنک‌سازی و تقطیر جزء به جزء: هوای فشرده شده در دماهای پایین سرد شده و اجزای آن (اکسیژن، نیتروژن و آرگون) به ترتیب نقاط جوش جدا می‌شوند.

تقطیر مضاعف برای خلوص خوراکی: نیتروژن به دست آمده دوباره تقطیر می‌شود تا ناخالصی‌ها کاهش یابند و به سطح استانداردهای خوراکی برسد.

مایع‌سازی: در نهایت نیتروژن خالص تا دماهای بسیار پایین سرد می‌شود و به حالت مایع در می‌آید.

کاربردهای نیتروژن مایع خوراکی

۱. انجماد سریع مواد غذایی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای نیتروژن مایع خوراکی، استفاده در فرآیند IQF (انجماد سریع منفرد) است. در این روش، مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه‌ها، گوشت، ماهی و شیرینی‌ها در مدت زمان بسیار کوتاهی منجمد می‌شوند. این انجماد سریع سبب می‌شود کریستال‌های یخ بسیار ریز تشکیل شده و بافت و کیفیت ماده غذایی حفظ شود. برخلاف انجماد سنتی، بافت غذا پس از ذوب شدن لطافت و طراوت اولیه خود را از دست نمی‌دهد.

۲. افزایش ماندگاری محصولات

نیتروژن مایع به دلیل خاصیت بی‌اثر بودن، می‌تواند اکسیژن را از محیط بسته‌بندی مواد غذایی حذف کند. اکسیژن عامل اصلی اکسیداسیون چربی‌ها و فساد مواد غذایی است. با جایگزینی اکسیژن با نیتروژن، ماندگاری مواد غذایی افزایش یافته و رشد میکروارگانیسم‌ها به تعویق می‌افتد.

۳. آشپزی مولکولی و جلوه‌های ویژه

در سال‌های اخیر، آشپزان حرفه‌ای از نیتروژن مایع خوراکی برای ایجاد جلوه‌های خاص و نوآورانه در غذاها استفاده می‌کنند. تولید بخار سرد هنگام سرو دسر یا نوشیدنی، تهیه بستنی فوری با بافت فوق‌العاده نرم و خلاقیت‌های بصری در بشقاب‌های غذایی نمونه‌هایی از کاربردهای جذاب نیتروژن در آشپزی مدرن هستند.

۴. خنک‌سازی نوشیدنی‌ها

نیتروژن مایع می‌تواند برای خنک کردن سریع نوشیدنی‌ها به‌کار رود، بدون آنکه طعم یا کیفیت آنها تغییر کند. علاوه بر این، در برخی نوشیدنی‌های گازدار و کوکتل‌ها، از نیتروژن مایع برای ایجاد حباب‌های ظریف و جلوه‌های دیداری استفاده می‌شود.

۵. حمل و نگهداری مواد حساس

در صنایع غذایی، برخی مواد مانند عصاره‌های گیاهی، آنزیم‌ها یا پروبیوتیک‌ها حساسیت بالایی به گرما دارند. نیتروژن مایع خوراکی امکان حمل و ذخیره این مواد را در شرایط ایمن فراهم می‌کند.

مزایای استفاده از نیتروژن مایع خوراکی

حفظ کیفیت و طعم غذاها

افزایش طول عمر مفید محصولات غذایی

ایجاد بافت و ظاهر جذاب در محصولات

ایمنی بالا به دلیل بی‌اثر بودن

کاربردهای متنوع در صنایع و آشپزی مدرن

خطرات و ملاحظات ایمنی

هرچند نیتروژن مایع خوراکی بی‌اثر و غیرسمی است، اما استفاده از آن بدون رعایت اصول ایمنی می‌تواند خطرناک باشد:

تماس مستقیم با پوست یا دهان می‌تواند سوختگی سرمایی یا Frostbite ایجاد کند.

بلعیدن نیتروژن مایع بسیار خطرناک است زیرا در معده به سرعت تبخیر شده و می‌تواند منجر به پارگی یا آسیب جدی شود.

در محیط‌های بسته، تبخیر نیتروژن می‌تواند غلظت اکسیژن را کاهش دهد و خطر خفگی ایجاد کند.

بنابراین استفاده از نیتروژن مایع خوراکی باید تنها توسط افراد آموزش‌دیده و در محیط‌های ایمن انجام شود.

بازار مصرف و تولیدکنندگان

بازار نیتروژن مایع خوراکی به دلیل گسترش صنایع غذایی و افزایش تقاضا برای محصولات نوآورانه رو به رشد است. بسیاری از شرکت‌های تولید گاز در دنیا، خطوط تولید اختصاصی برای نیتروژن خوراکی دارند. در ایران نیز شرکت‌های معتبر مانند سپهر گاز کاویان به‌عنوان تولیدکننده و تأمین‌کننده انواع گازهای صنعتی، آزمایشگاهی و خوراکی، خدمات تولید و عرضه نیتروژن مایع خوراکی با استانداردهای روز دنیا را ارائه می‌دهند.

آدرس دفتر فروش سپهر گاز کاویان: تهران، شهرستان قدس، شهرک ابریشم، بلوار تولیدگران، ساختمان یاس، واحد ۳
کارخانه: استان البرز، شهرستان نظرآباد، شهرک صنعتی سپهر، بلوار کارآفرین، خیابان آذر غربی، پلاک ۱۱
تلفن تماس: ۰۲۱-۴۶۸۳۵۹۸۰ و ۰۲۱-۴۶۸۳۷۰۷۲
ایمیل: sale@kaviangas.com
– info@kaviangas.com

وب‌سایت: www.kaviangas.com

نیتروژن مایع خوراکی یکی از پرکاربردترین و نوآورانه‌ترین ابزارها در صنایع غذایی مدرن است. ویژگی‌هایی مانند دمای بسیار پایین، بی‌اثر بودن شیمیایی، خلوص بالا و ایمنی باعث شده که این ماده در فرآیندهایی همچون انجماد سریع مواد غذایی، افزایش ماندگاری محصولات، آشپزی مولکولی و حمل مواد حساس کاربرد گسترده‌ای پیدا کند. هرچند استفاده از آن مستلزم رعایت نکات ایمنی جدی است، اما با مدیریت صحیح می‌تواند ارزش افزوده بالایی برای صنایع غذایی ایجاد کند.